Een glazen rokershok, of een café zonder dak

door Annemieke Kooper en Berrit Nederlands Dagblad
De Lange Biertuinen, roestvrijstalen rookparaplu's, overkappingen met stormvaste asbakken, verwarmde terrassen en rookcabines in alle soorten en maten. Horecabedrijven zinnen massaal op creatieve en weerbestendige oplossingen voor het rookverbod dat op 1 juli van kracht wordt. Ze kunnen er nu echt niet meer omheen. Nog een krappe twee maanden te gaan en alle cafés, kroegen, restaurants, hotels en discotheken moeten rookvrij zijn. Dan steekt menig cafébezoeker, barman of -vrouw een symbolische laatste sigaret op.

Eigenlijk was het de bedoeling dat de horeca begin 2004 tegelijkertijd met de werkvloer de sigaret zou uitbannen om het bedienend personeel en niet-rokende klanten te beschermen tegen de schadelijke rookwolken. Cafés en restaurants kregen echter langer de tijd zich voor te bereiden op de rookstop. Nog steeds staan de horecabedrijven niet te trappelen.

In veel Europese landen die Nederland inmiddels voorgingen, waaronder Engeland, Schotland, Italië en Spanje, verliep de introductie van het rookverbod vrij soepel. Ook de handhaving lijkt geen probleem.

Zo is er in Engeland een hele nieuw trend ontstaan: 'smirten', een combinatie van roken (smoke) en flirten. Op de stoep voor de pub bloeit nu menige romance op.

In Ierland - dat al vier jaar geleden een rookverbod kreeg - verliep de introductie minder voorspoedig. Daar zagen achthonderd zaken zich genoodzaakt de deuren te sluiten, blijkt uit cijfers van een Ierse belangenorganisatie voor pubs. In het eerste jaar daalde de omzet van de pubs met gemiddeld vijftien procent. Het is niet te zeggen of dit door het rookverbod kwam.

Koninklijke Horeca Nederland verwacht dat ook Nederlandse horeca­bedrijven het rookverbod zeker het eerste halfjaar in de portemonnee zullen voelen. Uitbaters in Nederland doen er daarom alles aan om zowel de liefhebbers van een sigaret als de niet-rokers te gerieven en zo hun klandizie op peil te houden.

Biljart eruit, rookhok erin
Een zelf getimmerd hok van enkele luttele vierkante meters, ruimte voor hooguit twintig mensen en drie ramen en een deur waardoor je het café in kijkt. Binnenin een 'kroegse' inrichting met barkrukken, een plank als geïmproviseerde bar en als kers op de taart het binnenkort op te hangen afzuigsysteem om te voorkomen dat het er binnen de kortste keren blauw van de rook staat.

In café Amstelhoek in Hellevoetsluis zijn de voorbereidingen voor de rookvrije periode al vergevorderd. Toen bekend werd dat het rookverbod deze zomer van kracht werd, was de oplossing snel gevonden, herinnert eigenaar Martin Mulder zich.

,,Biljart eruit, rookhok erin, zo simpel was het. Want als iedereen buiten gaat staan om te roken, heb ik helemaal nergens meer zicht op. Bovendien staan de rokers dan buiten te vergaan van de kou, want aan terrasverwarmers ga ik echt niet beginnen. Veel te duur.''

Volgens de kroegbaas moeten de rokers het er maar mee doen. Luxer dan het nu is, wordt het niet. ,,Een zelfbedieningstap in het hok kunnen ze vergeten'', grijnst hij van oor tot oor. ,,Dan gaan ze veel te veel feestvieren. Een biertje komen ze maar gewoon zonder sigaret aan de bar halen.''

Volgens Mulder vinden zijn klanten het rookhok een prima oplossing. Hij heeft nog van niemand klachten gehad. Alleen zijn personeel is er minder over te spreken. ,,Die roken zelf elke avond pakje na pakje.''

En Mulder zelf? ,,Ik ben zelf de ster van het roken, maar gelukkig woon ik boven de kroeg. Zeg ik gewoon dat ik thuis iets moet ophalen. Een mooie smoes om even een trekje te nemen. Nee, ik zal d'r geen sigaret minder om roken.''

Wie in de gezellige kleurige tuin van het Bredase café van het Bierreclamemuseum zit, hoeft binnenkort zo'n vijftien meter minder te lopen om een biertje te bestellen. Begin juli opent daar een buitenbar om de rokende klanten, die binnen worden verbannen, tegemoet te komen.

'Café fumé', zoals de eigenaren Jan Hemmer en Lenny Sinke hun tuincafé gekscherend hebben gedoopt, lijkt een gewone kroeg, compleet met ontelbare bierreclames aan de wand en uithangborden. ,,Alleen een dak ontbreekt en daarom mag er naar hartenlust worden gepaft'', vertelt Hemmer.

Door daarnaast ook een paar keer per maand een band in de tuin te laten optreden, hopen de eigenaren dat een terugloop in klanten beperkt blijft. Want dat het aankomende rookverbod hen gasten gaat kosten, weten ze heel, heel zeker.

Daarmee is de strijd tegen klantenverlies nog niet gestreden, menen Hemmer en Sinke. Op last van de gemeente moet de biertuin nu nog om elf uur 's avonds dicht en dat moet anders, menen ze.

,,Tachtig procent van de mensen die hier komen, rookt'', weet Sinke. ,,Als iedereen buiten zit en om elf uur weer naar huis moet, kunnen wij de boel wel sluiten. Die mensen rennen allemaal naar de nabijgelegen kroegen in België waar je langer kan blijven en tenminste nog gewoon wél een sigaret mag opsteken.''

Hemmer moet nog maar zien wat er na 1 juli gaat gebeuren. De kroegbaas ziet het somber in. ,,Uiteindelijk kunnen we er natuurlijk niet meer omheen, maar ik weet niet of het rookverbod ook voor mij dan gaat beginnen'', lacht hij voorzichtig. ,,Iemand die even snel binnen een trekje neemt, ga ik echt de sigaret niet afpakken. Als een rookvrije kroeg zo'n succes zou zijn, dan had die allang bestaan.''

Rookaquarium
Waarom wachten tot 1 juli om de paffende cafégasten definitief te scheiden van de niet-rokers? Jules Leeuwenhage, uitbater van Pub D'r Londener in Kerkrade, is liever goed voorbereid. Zijn ,,creatieve uitwerking van de betuttelende overheidsmaatregel'' was bovendien zó lumineus, dat die half maart meteen in gang gezet moest worden.

,,Ik zat aan de bar, biertje en sigaretje erbij, te overdenken wat we aan moesten met het rookverbod. Toen zag ik het ineens: een volledig glazen ruimte voor de rokers waarvan het glas gedeeltelijk meeloopt met de gebogen vorm van de bar. Zodat het lijkt alsof alle gasten, rokers en niet-rokers, nog steeds gewoon in één ruimte zitten.''

De rookruimte van zes vierkante meter, geheel op maat gemaakt naar ontwerp van de kastelein en volgens de regels voorzien van een eigen rookgasafvoer, heeft een volledig glazen deur. Om een bestelling te plaatsen en van de bar te pakken, hoeven de cafébezoekers alleen even hun hoofd en arm om de hoek te steken. Leeuwenhage: ,,Want we mogen er natuurlijk onder geen beding bedienen.''

Toen het 'rookaquarium' net was opgetrokken, dreigde een aantal gasten niet meer te komen, zegt Leeuwenhage. ,,Inmiddels leggen de bezoekers zich er wel bij neer, hoewel er regelmatig geopperd wordt of we niet beter de niet-rokers kunnen afzonderen. Als ik nog eens zo'n ruimte moest ontwerpen, zou ik 'm minstens vijftien vierkante meter maken.''

Het is in ieder geval prettig te weten dat de vaste klandizie niet afhaakt, zegt de kastelein. ,,Collega-kroegbazen moeten dat allemaal nog maar afwachten.''

Leeuwenhage heeft de indruk dat veel collega-uitbaters hun kop in het zand steken. Dom, vindt hij. ,,Sommige kasteleins proberen het rookverbod zelfs krampachtig tegen te houden. Wat mij betreft een doelloze actie, je moet wel realistisch blijven.''

Gezondheid
door Harm Harkema
Verstokte rokers zijn doorgaans meesters in het sussen van hun geweten. Ze kennen ook vrijwel allemaal wel iemand die een pakje per dag wegpafte en toch heel oud werd.
Feit is dat uit de enorme hoeveelheid onderzoek naar de relatie tussen roken en gezondheid onomstotelijk is komen vast te staan, dat rokers met hun leven spelen. Hoe meer en hoe langer ze roken, hoe groter de kans dat ze eraan sterven.

De grootste gezondheidsrisico's voor rokers zijn longkanker, copd (long­emfyseem) en vaatziekten, zoals hartinfarcten en beroertes. Rokers hebben ook veel vaker mond- en keelkanker, blaaskanker en ouderdomsblindheid. Negentig procent van longkanker is het gevolg van roken.

Ter ontlasting van het rokersgeweten: 85 van de 100 rokers krijgen geen longkanker. Al is dat 'opwekkende' cijfer mede het gevolg van het feit dat menig roker voordien al aan een andere kwaal is overleden.

Wageningse onderzoekers kwamen vorig jaar tot de conclusie dat rokers gemiddeld zeven jaar korter leven, en Rotterdamse epidemiologen berekenden een paar jaar geleden dat tussen 1950 en 2015 1,2 miljoen Nederlanders voortijdig zijn en zullen zijn gestorven door het roken.

Hoewel de rooklobby nog steeds ontkent dat passief roken (het inademen van de tabaksrook van anderen) ongezond is, wijst (vrijwel) alle onderzoek anders uit. De Gezondheidsraad schat dat jaarlijks zo'n tweehonderd mensen sterven aan longkanker als gevolg van passief roken. Uit allerlei onderzoek blijkt bovendien consistent dat passieve rokers 25 procent meer kans lopen te overlijden aan hart- en vaatziekten.